Σανατόριo Ζάστοβας – Παναχαϊκό Πάτρας

Οι έντονες διαµάχες που επικράτησαν στην Πατρινή κοινωνία περί της τοποθεσίας ίδρυσης του Σανατορίου, έδωσαν την ιδέα στον Πατρινό βιοµήχανο και µεγαλέµπορο Βασίλειο Μαραγκόπουλο, να αναλάβει στις 13 Μαΐου 1936 την πρωτοβουλία σύσκεψης όλων των οργανώσεων της Πάτρας. Η ενέργεια και οι προτάσεις του βρίσκουν ανταπόκριση, τόσο µεταξύ των τοπικών φορέων, όσο και από το Υπουργείο Υγιεινής και έτσι το Μάρτιο του 1937, στη θέση «Ζάστοβα» στις πλαγιές του Παναχαϊκού όρους, πλησίον του χωριού Ελεκίστρα, άρχισε η ανέγερση κτιρίου- νοσοκοµείου, το οποίο θα προοριζόταν να λειτουργήσει ως σανατόριο.

Το κτίριο στη Ζάστοβα, παρόλο που αποτελούσε για την εποχή του πρωτοποριακό κτίσµα, αφού ο φέρων οργανισµός του ήταν από οπλισµένο σκυρόδεµα, οι δε τοίχοι πλήρωσης από λίθους, δυστυχώς δεν λειτούργησε ποτέ, αφού το 1940 σταµάτησε η αποπεράτωσήτου εξαιτίας του 2ου Παγκοσµίου Πολέµου.

Το κτίριο στη Ζάστοβα ανήκει ιδιοκτησιακά στo Νοσοκοµείο Νοσηµάτων Θώρακος, αλλά έχει, πλέον,παραδοθεί στη φθορά των έντονων καιρικών φαινοµένων που υπάρχουν στην περιοχή  καθώς και στην αυθαίρετη περιαστασιακή του χρήση από κτηνοτρόφους ως µαντρί, δεδοµένα που το έχουν καταδικάσει, πλέον, σε πλήρη απαξίωση.

ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ

Σανατόριo Καραμάνη – Χάνια Πηλίου

Όλα ξεκίνησαν το 1909 όταν ο Γεώργιος Καραμάνης, από το κοντινό χωριό Δράκεια, αποφάσισε να φτιάξει στην περιοχή ένα Σανατόριο, θεωρώντας ότι το κλίμα θα ευνοήσει την αποθεραπεία των φυματικών.

Αυτό που πρόσφερε δεν ήταν μόνο ιατρικές υπηρεσίες αλλά και καλή ποιότητα ζωής, όντας για την εποχή του πολύ μπροστά. Ο Βόλος τότε δεν είχε ρεύμα αλλά εκεί είχε εγκατασταθεί γεννήτρια όχι μόνο για για τη λειτουργία των ιατρικών υποδομών αλλά και σε όλα τα δωμάτια των ασθενών υπήρχε ηλεκτρικό ρεύμα, κεντρική θέρμανση και τρεχούμενο νερό και τηλεφωνικό κέντρο. Υπήρχαν Φαρμακείο, Μικροβιολογικό, Ακτινολογικό και Βιοχημικό εργαστήριο, κλίβανος αποστείρωσης και αποτέφρωσης, όργανο υποβοήθησης αναπνοής, από τα πρώτα στη χώρα, που τον έφερε ο ίδιος ο γιατρός από την Ελβετία.

Το επίπεδο των παρεχομένων υπηρεσιών ήταν υψηλό, περιελάμβανε πλούσιο φαγητό πέντε φορές την ημέρα, άσκηση με σουηδική γυμναστική, χώρους για ηλιοθεραπεία, αεροθεραπεία, βιβλιοθήκη, αναγνωστήριο, ψυχαγωγία στο χώρο παραστάσεων και δεξιώσεων.

Από εκεί κατά καιρούς πέρασαν ο Σικελιανός ο Βάρναλης, ο Παλαμάς, ο Δελμούζος, ο Τριανταφυλλίδης, ο Σεφέρης. Εκεί ο Σικελιανός γνώρισε την Άννα, μετέπειτα σύζυγό του, που τότε ήταν παντρεμένη με το γιατρό Καραμάνη.

Ο Καραμάνης ήταν γιατρός με όραμα. Από τους πρωτοπόρους Φυματιολόγους – Πνευμονολόγους της χώρας. Εκείνες τις εποχές το να ασχοληθεί κάποιος με τη φυματίωση ήταν μεγάλη απόφαση. Η φθίση ή χτικιό ήταν στίγμα μεγαλύτερο από ότι το AIDS στις μέρες μας.

Σήμερα ή μάλλον πριν τρία χρόνια, χρησιμοποιείται ως ποιμνιοστάσιο.

Το Σανατόριο λειτούργησε μέχρι το 1963. Στη συνέχεια πέρασε στα χέρια πιστωτών του και σήμερα ο νέος ιδιοκτήτης πιθανόν αναμένει την επένδυση.

ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ

Κομμουνιστικό Μνημείο – Μπουζλούντζα, Βουλγαρία

Στα τέλη του 19ου αιώνα, το 1891, ο Ντιμιτάρ Μπλαγκόεφ, αρχηγός των Βουλγάρων Σοσιαλιστών, κανόνισε μια μυστική συνάντηση στα βουνά της Στάρα Πλάνινα, στο κέντρο της Βουλγαρίας, με σκοπό την οργάνωση του Βουλγαρικού Κομμουνιστικό Κόμματος. Η συνάντηση αυτή έμεινε γνωστή ως το “Συνέδριο του Μπουζλούντζα” , από το όνομα της ομώνυμης βουνοκορφής και αποτελεί σταθμό στην σοσιαλιστική ιστορία της χώρας.

Θέλοντας λοιπόν να αποτίσει φόρο τιμής στον Μπλαγκόεφ και με αφορμή την 1300η επέτειο της ιδρύσεως του Βουλγαρικού κράτους, το Κομμουνιστικό Κόμμα της χώρας, έχτισε στο ίδιο σημείο, ένα εντυπωσιακό μνημείο, το οποίο αποτέλεσε σύμβολο του σοσιαλισμού στην κομμουνιστική Βουλγαρία. Τα εγκαίνια έγιναν το 1981 και συνδυάστηκαν με την ενενηκοστή επέτειο ίδρυσης του ίδιου του κόμματος, αποτελώντας ένα πολυδάπανο έργο βιτρίνας του καθεστώτος.

Το μνημείο είχε πρωτοποριακό αν και αμφιλεγόμενο σχεδιασμό και περιελάμβανε και ένα πολυτελές συνεδριακό κέντρο, όπου γίνονταν συχνά πολυπληθείς κομματικές συγκεντρώσεις. Μετά την πτώση του κομμουνισμού στην Ανατολική Ευρώπη, το μνημείο εγκαταλείφθηκε και σήμερα παραμένει ερείπιο, λείψανο μιας εποχής που δεν υπάρχει πια. Παρ’ όλη την θλιβερή εικόνα εγκατάλειψης, ο επισκέπτης μπορεί ακόμη να διακρίνει τα σοσιαλιστικού ρεαλισμού ψηφιδωτά των εσωτερικών χώρων, τις εικόνες των Βουλγάρων και Σοβιετικών ηγετών και το μεγαλόπρεπο σφυροδρέπανο στον εσωτερικό θόλο.

Όσον αφορά το μέλλον του μνημείου, το 2011 το Βουλγαρικό κράτος, το παραχώρησε μαζί με την γύρω περιοχή, στο Σοσιαλιστικό Κόμμα της Βουλγαρίας. Οι επίγονοι του Κομμουνιστικού κόμματος φιλοδοξούν να καλύψουν με δικά τους έξοδα το κόστος αποκατάστασης, επαναφέροντας το μνημείο στην αρχική μεγαλόπρεπη μορφή του.

ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ

Εργοστάσιο Πορσελάνης – Νέα Μάκρη

Κτίστηκε το 1950 από τον Χαρίτωνα Τριανταφυλλόπουλο και λειτούργησε το 1952. Παρήγαγε προϊόντα πορσελάνης για ηλεκτρολογική χρήση, κυρίως μονωτήρες χαμηλής και υψηλής τάσης, ασφάλειες κλπ, αλλά αργότερα επεκτάθηκε στην παραγωγή πυρότουβλων και άλλων πυρίμαχων προϊόντων. Για μεγάλο διάστημα προμήθευε τη ΔΕΗ με ηλεκτρολογικό υλικό. Οι πρώτες ύλες προέρχονταν από ιδιόκτητα ορυχεία στη Μήλο. Στο εργοστάσιο δούλεψαν άνθρωποι από τη γύρω περιοχή (Νέα Μάκρη, Μαραθώνας, Γραμματικό). Η λειτουργία του σταμάτησε οριστικά το 1969, εξαιτίας υπέρογκων δανείων από την πρώην ΕΤΒΑ (Τράπεζα Πειραιώς). Σήμερα, σ’ ένα τμήμα των εγκαταστάσεων, η εταιρεία παραγωγής Άνωση Α.Ε. πραγματοποιεί τα γυρίσματα της σειράς “Κλεμμένα Όνειρα”, η οποία προβάλλεται καθημερινά από το Mega.

ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ

Αρχοντικό Κοντού – Λεχώνια Βόλου

Ήδη πριν την απελευθέρωση της Θεσσαλίας το 1881 οι Τούρκοι είχαν αποχωρήσει από τα Λεχώνια πουλώντας τις περιουσίες τους στους Χριστιανιούς. Το 1895 τα Άνω Λεχώνια ενώθηκαν σιδηροδρομικά με το Βόλο, ενώ το 1900 ιδρύθηκε στην περιοχή το εργοστάσιο μεταξουργίας του Κουτούπη, μετά το εργοστάσιο μεταξουργίας του Κουσκούλη, που λειτουργούσε ήδη από το 1875. Τα Λεχώνια μετατράπηκαν σε μία ακμάζουσα κοινωνία «αστικού» χαρακτήρα, που προσέλκυσε πολλούς πλούσιους οι οποίοι εγκαταστάθηκαν στην περιοχή και έκτισαν τα αρχοντικά τους (αρχοντικά Κοντού, Κασιοπούλου, Χατζηκυριαζή).
Το 1900 κτίστηκε το αρχοντικό Κοντού, το οποίο και πήρε το όνομά του από την πρώτη οικογένεια που το έκτισε και έμεινε εκεί, την οικογένεια Κοντού. Ο Κοντός ήταν πρόξενος της Ρωσίας στην Ελλάδα. Η οικογένεια συνδέθηκε με ένα βαρύ πένθος που προήρθε όταν τα αγόρια της οικογένειας πέθαναν από φυματίωση. Σύμφωνα όμως με το θρύλο που είχε δημιουργηθεί, η οικογένεια δηλητηριάστηκε από ένα σαμιαμίδι που είχε πέσει στο γάλα την ώρα του πρωινού. Σήμερα υπάρχει ο οικογενειακός τάφος στο παλιό νεκροταφείο του Βόλου, που αναπαριστάνει τη συγκεκριμένη σκηνή.
Στη συνέχεια, το αρχοντικό εγκαταλείφθηκε. Το 1920 η κόρη της οικογένειας Θελξινόη, πούλησε το αρχοντικό στον Γεώργιο Αλπάκη, οικογενειάρχη με τρεις κόρες και έναν γιο. Ο Αλπάκης έδωσε το σπίτι ως προίκα σε μία από τις τρεις κόρες του, τη Φρόσω, η οποία το έδωσε με τη σειρά της προίκα στη μεγαλύτερή της κόρη. Το 1960, το σπίτι πουλήθηκε στον εργολάβο Κουτσιδάκη, ο οποίος το επισκεύασε χρησιμοποιώντας υλικά κατώτερης ποιότητας, καταστρέφοντας έτσι ιδιαίτερα σημεία του σπιτιού, όπως ήταν οι τοιχογραφίες του. Μετά το θάνατό του, οι κόρες του πούλησαν το αρχοντικό στο δικηγόρο Κίμωνα Χατζησταματίου.
Από το 1930 ως το 1940 το σπίτι κατοικήθηκε από τις οικογένειες Ολυμπίου Δημητριάδη και Ν. Κοτζιά, καθώς και από τον βουλευτή Κ. Σαμαρά και το δάσκαλο Μαυράκη. Το 1941, τη δεύτερη μέρα του Πάσχα, όταν οι Γερμανοί κατέλαβαν τα Λεχώνια, το σπίτι χρησιμοποιήθηκε ως αρχηγείο των Γερμανών, μέχρι και την απελευθέρωση του χωριού το 1944.
Σήμερα το αρχοντικό παραμένει έρημο, εγκαταλειμμένο και αναξιοποίητο, διατηρώντας ωστόσο τα βασικά αρχιτεκτονικά του σημεία. Πρόκειται για ένα διώροφο οίκημα που είναι κτισμένο από πέτρα και πορσελάνη (το ιδιαίτερο αυτό κτίσιμο το προστάτευσε στο παρελθόν από τις ρωγμές). Το κτίριο αποτελεί ζωντανό παράδειγμα του νεοκλασικισμού. Διαθέτει υπόγειο, ισόγειο, πρώτο όροφο και σοφίτα.
Το οίκημα ακολουθεί τους νόμους της συμμετρίας στις όψεις, την οργάνωση των όγκων και τη ρυθμική διάθρωση των επιφανειών του. Περίτεχνα και καλοδουλεμένα κιγκλιδώματα στολίζουν το εξωτερικό του σπιτιού, καθώς και το μεγάλο κεντρικό μπαλκόνι που ξεχωρίζει από την πλευρά του δρόμου. Στις επιβλητικές πόρτες εισόδου, καθώς και στα άφθονα παράθυρα που επέτρεπαν να μπει το φως του ήλιου, υπάρχουν λαξευμένα περιγράμματα που προσδίδουν στο οίκημα μια απαράμιλλη έκφραση κομψότητας και επισημότητας.
Στο εσωτερικό του σπιτιού υπάρχει μία πλατιά είσοδος με κλίμακα, που οδηγεί στους πάνω ορόφους. Τα δωμάτια ήταν μεγάλα, επιβλητικά και κατάλληλα διαμορφωμένα, ώστε να χαρίζουν άνεση και αρχοντιά στους κατοίκους τους.
Εξωτερικά το αρχοντικό διαθέτει ένα μεγάλο όμορφο κήπο που είναι διαμορφωμένος σε επίπεδα. Διαθέτει επίσης σιντριβάνι, βεράντες με κιόσκια και δύο μεγάλους φοίνικες στην κεντρική είσοδο (δυστυχώς τόσο το κτίριο όσο και ο εξωτερικός χώρος είναι σήμερα εγκαταλειμμένα).
Το οίκημα ξεχωρίζει ακόμα και σήμερα για την ιδιαίτερη πλαστική του και χρωματική του διακόσμηση και επεξεργασία, τις ήρεμες προσόψεις και το εκλεκτικό ύφος που μαρτυρά την οικονομική άνεση και την κοινωνική θέση των κατοίκων του.
Το αρχοντικό χαρακτηρίζεται από τη μορφολογική του αυτάρκεια, την άφθαρτη αισθητική του και τη δυναμική του πλαστικότητα. Αποτελεί αδιαμφισβήτητα ένα αριστούργημα της νεοκλασικής αρχιτεκτονικής, που επιβίωσε στο πέρασμα των χρόνων, σηματοδοτώντας την εποχή του.
Σήμερα το αρχοντικό αποτελεί μνημειακό πρότυπο για την περιοχή. Επιφορτισμένο με ιστορίες του υπερφυσικού που σχετίζονται με θανάτους και εκτελέσεις που έγιναν εκεί, το σπίτι, πέρα από την ανυπόκριτη αυτοδυναμία και τη ρομαντική έκφραση που προβάλλει, συνδυάζει και μία σκοτεινή γοητεία, που το κάνει να δεσπόζει με το στιβαρό του όγκο ακόμη πιο ιδιαίτερο και πιο επιβλητικό, προσελκύοντας το ενδιαφέρον πολλών επισκεπτών.

Σανατόρια “Ιθώμης” και “Μάνας” – Βυτίνα Αρκαδίας

Το Σανατόριο της Βυτίνας, είναι επίσης γνωστό και µε την ονοµασία «Σανατόριο της Ιθώµης», λόγω της φιλοξενίας µεγάλου αριθµού Μεσσήνιων ασθενών που είχαν προσβληθεί από το µικρόβιο της φυµατίωσης και προσέφερε ανεκτίµητες κοινωνικές υπηρεσίες στον τοµέα της υγείας. Κτίστηκε µεταξύ του 1927-28 από τον πνευµονολόγο Μπόµπολα, λειτούργησε µε λίγους ασθενείς και προσωπικό, αλλά επειδή δεν απέδωσε οικονοµικά πουλήθηκε και συνέχισε να λειτουργεί µέχρι τον Μάιο του 1941. Το Σανατόριο, που ήταν γνωστό και µε την ονοµασία «Άγιος Τρύφων» βρίσκεται λίγο πιο έξω από τη Βυτίνα, κοντά στο δρόµο προς την Αλωνίσταινα, µέσα σε όµορφο φυσικό περιβάλλον.

Το εν λόγω Σανατόριο ακολούθησε την τύχη των υπόλοιπων σανατορίων, όταν ο ρόλος τους περιορίσθηκε, µετά την ανακάλυψη των απαιτούµενων φαρµάκων και σήµερα παρουσιάζει θλιβερή όψη εγκατάλειψης.

Υπάρχει η αναφορά ότι πριν αρκετά χρόνια η Παναρκαδική Οµοσπονδία Ελλάδας, θέλοντας να βοηθήσει στην αξιοποίηση και τουριστική προβολή της περιοχής της Βυτίνας, ζήτησε από τη διοίκηση του νοσοκοµείου Καλαµάτας την παραχώρηση, για αξιοποίηση, του Σανατορίου, έχοντας δεδοµένο ότι στο παρελθόν πολλοί επιχειρηµατίες θέλησαν να επενδύσουν στις εγκαταστάσεις του Σανατορίου, µετατρέποντάς το σε ένα υπερσύγχρονο ξενοδοχείο ή αθλητικό κέντρο.

Ωστόσο, και εδώ δυστυχώς, όπως και στην περίπτωση του Σανατορίου της «Μάνας» στα γειτονικά Μαγούλιανα, δεν υπήρξε καµία εξέλιξη και το κτίριο παραµένει αναξιοποίητο και πλήρως παραδοµένο στη φθορά του χρόνου.

Το Σανατόριο της «Μάνας» πλησίον του χωριού Μαγούλιανα της Βυτίνας, αποτελεί µοναδικό δείγµα νοσοκοµειακής αρχιτεκτονικής, ευρισκόµενο µέσα σε µια ονειρική τοποθεσία, µε υψόµετρο περίπου 1.500 µ., που θυµίζει Ελβετικό τοπίο.

Το σανατόριο κτίστηκε το 1923 (κατά άλλους το 1925) µε πρωτοβουλία και εράνους της αδερφής του Παύλου Μελά, Άννας Παπαδοπούλου – που ήταν γνωστή ως Μάνα- για τη νοσηλεία των φυµατικών αρρώστων της µικρασιατικής εκστρατείας του 1920-22 και για το λόγο αυτό το σανατόριο ονοµάσθηκε έτσι.
Το κτίριο άρχισε να λειτουργεί το 1928 και φιλοδοξία της Άννας Παπαδοπούλου ήταν να το καταστήσει το µεγαλύτερο Σανατόριο των Βαλκανίων.
Το Σανατόριο είναι κτισµένο µε ντόπια γκρίζα ασβεστολιθική πέτρα, από τους ονοµαστούς Λαγκαδινούς µάστορες της περιοχής.Το κτίριο περιλαµβάνει υπόγειο εµβαδού 500 τ.µ., ισόγειο 660 τ.µ. και δύο ορόφους, έκαστος εµβαδού 660 τ.µ., η δε συνολική επιφάνειά του ανέρχεται σε περίπου 2.500 τ.µ.
Επίσης, από τεχνικής άποψης, πρέπει ν’ αναφερθεί ότι σηµαντικό κατασκευαστικό χαρακτηριστικό του κτιρίου είναι η χρήση πλακών από οπλισµένο σκυρόδεµα, γεγονός που έδινε τη δυνατότητα για µεγάλα ανοίγµατα στους εσωτερικούς χώρους και για τη δηµιουργία µπαλκονιών.
Το σανατόριο άρχισε να εγκαταλείπεται το 1938 µετά και την θεραπεία της νόσου ενώ κατά την κατοχή λεηλατήθηκε.
Η σηµερινή εικόνα του κτιρίου, το οποίο ανήκει ιδιοκτησιακά στο Ψυχιατρείο Τρίπολης, είναι θλιβερή και η εγκατάλειψη είναι το κυρίαρχο στοιχείο, αφού παρουσιάζει εκτεταµένες διαβρώσεις στις πλάκες, στα φέροντα στοιχεία, αποσάθρωση σοβάδων, έλλειψη κουφωµάτων κτλ.

Σανατόριο “Ιθώμης”

Σανατόριο “Μάνας”

Γεωγραφική Τοποθεσία Σανατόριο “Μάνας”

Γεωγραφική Τοποθεσία Σανατόριο “Ιθώμης”